Starożytne cywilizacje Mezopotamii - Sumer Część VII

Widok na częściowo zrekonstruowany
wielki ziggurat w Ur

Okres nowosumeryjski (2116-2004 p.n.e.)

     Wiąże się on z panowaniem III dynastii z Ur, która stała 

się dominującą siłą w regionie.
Był to czas względnie spokojny, sprzyjający rozwojowi kultury
i sztuki. Stąd pojęcie ,,Odrodzenia” kultury sumeryjskiej. 

 Sporo na temat początku przemian mówią inskrypcje, odkryte
w starożytnym mieście Lagasz
z czasów panowania ensiego Gudei (ok 2130 r. p.n.e.). Formalnie podlegał on jurysdykcji centralnej władzy Gutów, jednak
w rzeczywistości miał wiele swobody. Władca ten zapisał się 
w historii jako dobry zarządca, który wykorzystał wzrost gospodarczy swojego regionu do realizacji zakrojonych na szeroką skalę prac budowlanych. Sukces Gudei wynikał z tego, że doskonale unikał on wyniszczających konfliktów zbrojnych. Dzięki temu Lagasz świetnie prosperowało mimo okupacji gutejskiej i szybko rozkwitło po jej zakończeniu. 

    Odrodzenie było zjawiskiem powszechnym, a jego dowody odnaleziono w niemal wszystkich sumeryjskich miastach. Rozsądna polityka władców obliczona była na umocnienie jedności kraju, poprzez działalność gospodarczą, kulturalną i społeczną. Okres nowosumeryjski można by nazwać próbą nadrobienia wszystkich zaległości, naprawy błędów, które doprowadziły do upadku kraju. Gudea jako pierwszy szukał sposobów na odrodzenie wielkości swojego ludu w podkreśleniu więzi między starymi, a nowymi czasami. Taką samą metodę zastosowali później królowie III dynastii 

z Ur.

    Zwycięstwo nad Gutejami Utuhengala z 2116 r. p.n.e. dało Sumeryjczykom poczucie jedności narodowej i sprawiło, że narodził się w nich duch patriotyczny. Pojawiła się potrzeba powrotu 

do dawnych tradycji. Powstała wówczas lista królów, stanowiąca istotny dokument historyczny. 

    Wynika z niego, że po siedmioletnim okresie rządów Utuhengala władzę objął jego wasal - Ur-

Odcisk pieczęci cylindrycznej III dynastia z Ur.
Przedstawia siedzącego króla Ur-Nammu,
 do którego bóstwo prowadzi jednego z jego dostojników;
tłum. inskrypcji: „Ur-Nammu, potężny bohater, król Ur;
Haszhamer, gubernator miasta Iszkur-Sin,
jego sługa”; zbiory British Museum

Nammu (Ur-Namma) z miasta Ur. Prawdopodobnie był on krewnym Utuhengala, wyznaczonym na jego następcę. W wyniku najazdów społeczeństwo w południowej części międzyrzecza było mocno rozwarstwione etnicznie (Sumerowie, Akadyjczycy, Gutejowie, Lulubejowie) . Ur-Namma założył więc, że jedynie silne poczucie tożsamości narodowej może scalić wszystkie nacje. Mówi się często, że okres nowosumeryjski 

to sumero-akad. 

      Prócz podbojów Ur-Nammu na podległych terenach przeprowadzał prace budowlane 

na szeroką skalę. Przede wszystkim, 

jako przejaw potęgi powstawały świątynie. Dzieło ojca kontynuował kolejny władca z III dynastii Szulugi. Rządził on ok 48 lat. Dokonał reorganizacji armii co pozwoliło mu na dalsze podboje. Prowadził dalszą rozbudowę miast i świątyń.

   W czasach panowania dwóch pierwszych władców pogłębiło się rozwarstwienie społeczne. Zamożni stawali się coraz bogatsi, biedota ubożała i często zmuszona była oddawać swoje dzieci 

na niewolników, w celu pokrycia długów. Znacznie wzrósł majątek królewski, do którego 

teraz na równi ze świątynią należały pola, łąki stada bydła i.t.p.

   Wzrastało znaczenie ludów napływowych. Traktowanie na równi z Sumerami Semitów 

i Akadyjczyków wywoływało napięcia, które już za czasów następnego władcy - Amar-Suena doprowadziło do licznych buntów. Dodatkowo na zachodzie trwały najazdy Martu-Amorytów.

Gliniana tabliczka, zapisana
pismem klinowym
z okresu panowania
Amar-Suena

        Czynniki te sprawiły, że Amar-Suen utracił władzę nad Syrią. Wzrastała ilość ludności napływowej, która osiedlała 

się w granicach sumeryjskich. 

       Następnym władcą z III dynastii był Szu-Suen. Pomimo, 

że starał się kontynuować politykę poprzedników. Nadal wznosił świątynie i prowadził podboje, to napór licznych nieprzyjaciół sprawiał, że państwo słabło. Oddalone od stolicy regiony często zyskiwały dużą niezależność a władza królewska obejmowała jedynie większe ośrodki. Szu-Suen poświęcił wiele środków, 

żeby zabezpieczyć rejony strategiczne. Za jego panowania rozbudowywano mury obronne, ustawiano fortyfikacje, chroniące główne trakty i brzegi rzek. Pomimo tych czynności państwo neosumeryjskie wolno chyliło się ku upadkowi. 

    Ostatnim królem Sumeru został Ibbi-Suen. Pomimo wzmacniania miast i utrzymywania silnej armii nie mógł 

on powstrzymać upadku. Wciąż napływała ludność semicka 

z która wchłaniała niższe, sumeryjskie warstwy społeczne. 

Choć językiem urzędowym był jeszcze sumeryjski, to lud posługiwał się raczej językiem akadyjskim. Nastąpiła 

też decentralizacja władzy. Mniejsze ośrodki uzyskiwały niezależność a w prowincjach wybuchały bunty. Największym było powstanie Iszbi-Erra z prowincji Isin. Kiedy królestwo 

z zachodu zaatakowali Elamici mała, lokalna rewolta z Isin rozprzestrzeniła się na kolejne prowincje. Władza Ibbi-Suena topniała. Wkrótce ograniczała się jedynie do Ur i jego najbliższych okolic. 

Kres trzeciej dynastii położył najazd Elamitów, którzy zdobyli Ur ok roku 2004 p.n.e. 

Kwitnącą przez tysiąc lat kulturę sumeryjską przejęli i rozwinęły następne narody, władające Mezopotamią. Babilończycy i Asyryjczycy, pomimo odmiennego pochodzenia w swej sztuce wierzeniach i kulturze zachowali wiele z osiągnięć Sumerów.